fatemeh99

واقعيت از نظر و ديدگاه من چيست؟

رفتار ما تحت تاثير نگرش‌ها و باورهايي است كه نسبت به خودمان، ديگران و جهان داريم. در واقع ما طبق طرحواره‌هاي خود رفتار مي‌كنيم. طرحواره‌هايي كه از دريچه آنها جهان را مي‌بينيم؛ رويدادها را تفسير مي‌كنيم؛ به چيزهاي خاصي توجه مي‌كنيم و انتظاراتي داريم. پس براي درك رفتار افراد بايد ببينيم چه معنا و برداشتي نسبت به واقعيت‌ها دارند.

ادراك و‌ باورهاي ما ممكن است تحت تاثير هيجانات و نيازهاي ما باشند. مثلا زني كه سخت به دنبال توجه و محبت است؛ حتي رفتار توهين آميز از مرد را عشق تقسير مي‌كند! وقتي كه نيازها و هيجانات ما در غليان هستند و يا در مورد چيزي اطلاعات مبهم داريم؛ امكان به وجود آمدن باورهاي خرافي و غيرواقعي نيز در ما بيشتر مي‌شود! پس بسياري از باورهايي كه ما در اين شرايط، بر مي‌گزينيم و با واقعيت فاصله دارند؛ ممكن است ناشي از وسواس‌ها، ترس‌ها، اضطراب‌ها، افسردگي‌ها و يا توهم‌ها و ابهام‌ها باشند.

هر چه ما جهان را همانگونه كه هست درك كنيم و باورهاي خود را بر اساس آن تنظيم كنيم؛ احتمال رفتارهاي عقلاني و مثبت واقع بينانه‌ي ما بيشتر خواهد شد. اگر چه گاهي شدت نيازها و هيجانات ما بالاست كه باعث مي‌شود واقعيت براي ما وارونه جلوه داده شود اما اگر ما با استفاده از روشهاي منطقي و علمي، برداشت و درك خود را بسنجيم تا اندازه زيادي به ادراك واقع بينانه‌تري مي‌رسيم.منبع

نكاتي كليدي از طرحواره‌ها يا تله‌ها

طرحواره ناسازگار

۱- طرحواره ناسازگار يا اصطلاحاً تله، الگوي فكري، شناختي و هيجاني عميق، ناكارآمد و آسيب‌رسان است كه در اثر تجربه‌‌هاي ناگوار ما در كودكي و نوجواني شكل مي‌گيرد و در باورهاي ما نسبت به خودمان و ديگران نقش مي‌بندد. دنيايي براي ما از كودكي ساخته مي‌شود كه ديگر هر چيزي بيرون از آن را نمي‌توانيم ببينيم! اتفاقاتي نيز كه در زندگي براي ما رخ مي‌دهند و روابطي كه داريم؛ تله‌هاي ما را هر چه بيشتر تقويت مي‌كنند زيرا ما توسط باورهايي كه داريم يا آنها را به وجود آورده‌ايم يا در جهت تاييد تله‌هاي خود، آنها را معنا كرده‌ايم! پس تله‌هاي ما همچنان تقويت و تكرار مي‌شوند

خاطره بدي از كودكي

۲- اكثر تله‌ها تحت تاثير حوادث ناگوار، بدرفتاري والدين، آسيبها و تجربه‌هاي منفي به وجود آمده‌اند اما به اين معني نيست كه شما چون خاطره بدي از كودكي نداريد حتما مصون از تله‌ها بوده‌ايد! چون اولا ممكن است خاطرات منفي اصلا يادتان نيايد چون آنها را به دليل رنجشان به پستوي ضميرتان رانده‌ايد دوما تله‌هايي مثل تله وابستگي يا تله استحقاق هستند كه اتفاقا در اثر وابستگي و حمايت شديد والدين يا ارضاي بي‌اندازه نيازها توسط آنها رخ مي‌دهند و شما اكنون يا متوجه آن نيستيد يا آن را خوب تفسير مي‌كنيد! سرشت هيجاني و خلق و خوي شما و محيط رشدتان نيز در شكل‌گيري تله‌ها تاثير دارند

اتقاقات

۳- اگر چه تله‌ها به ما رنج مي‌دهند اما تجربه آشناتري براي ما هستند و با آنها راحتيم پس آنها را ناآگاهانه تكرار مي‌كنيم. مثلا ارتباط برقرار كردن با آدمهايي كه بنده اصطلاحاً مي‌گويم نماينده تله‌هاي ما هستند! يا رفتن به سمت اتقاقاتي كه با تله‌هاي ما هماهنگي دارند! يا داشتن باورها و قضاوتهاي غلطي كه درستي تله‌هاي ما را تاييد مي‌كنند و باعث مي‌شوند ما تله‌هاي خود را حقيقت مطلق بدانيم! پس ما همچنان دنياي كودكي خود را درون تله‌ها تكرار مي‌كنيم‌.

هيجانات منفي

۴-وقتي تجاربي كه اكنون داريم مشابه تجارب ناگوار كودكي ما باشند تله‌هاي ما فعال مي‌شوند! در وقت فعالسازي ما دچار هيجانات منفي مثل ترس و اضطراب، سوگ و افسردگي و شرم يا خشم و... مي‌شويم! وقتي مي‌گوييم شخصي تله خاصي دارد به اين معني نيست تله او هميشه فعال است! پس لازم است هيجانات و واكنشهاي فرد در روابط و اتفاقات‌ گذشته بررسي شود. هر كسي براي كاستن از رنج فعال شدن تله‌ها، ناآگاهانه دست به واكنشهايي مي‌زند كه اتفاقا تله‌ها را متوقف نمي‌‌كنند بلكه تكرار مي‌كنند!

تا زماني كه اين فكر و باور شماست كه من كاملاً تحت كنترل اتفاقات گذشته هستم؛ تله‌هاي شما بهبود يا تغيير پيدا نمي‌كنند! باورهايي كه در كودكي به شما تحميل يا تلقين شده‌اند با اعمال و افكار، تصميمات و انتخاب‌هاي شما تقويت شده‌اند! شما در كنارشان احساس امنيت كاذب مي‌كنيد و اصلا دنياي بدون آنها را باور نداريد!

پس اين توقع كه شما به سادگي بتوانيد از آنها دست بكشيد شايد توقعي منطقي نباشد اما همين كه متوجه آنها شويد و آنها را زير سوال ببريد؛ تا اندازه زيادي به اين كمك مي‌كند كه اين افكار از حالت عادت و ناخودآگاه بيرون بيايند و بهتر توسط شما مشاهده يا كنترل شوند.

بنابراين هر چند شما در گذشته و كودكي در شروع تله‌ها، هيچ نقشي نداشته باشيد؛ اما نقش شما در تكرار تله‌ها و مشكلات ناشي از آنها، بسيار اساسي و تعيين كننده است. اين درست است كه در زندگي شغلي و خانوادگي شما افرادي نيز پيدا مي‌شوند كه آب به آسياب تله‌‌هاي شما ريخته و مي‌ريزند اما اينها از آسمان براي شما نازل نشده‌اند بلكه حداقل تعدادي از آنها را شما بطور مستقيم يا غيرمستقيم، بخاطر اثر تله‌ها، به زندگي خود دعوت كرده‌ايد! اگر هم به اقتضاي زمان و شرايط، در كنار شما قرار گرفته‌اند شما با نوع افكار و رفتارتان باعث شده‌ايد كه موافق تله‌هاي شما عمل كنند!

خود سالم و خود ناسالم

قبول اين ميزان از مسئوليت براي تغيير تله‌ها لازم است؛ اگر چه براي آنهايي كه ابتداي مسير تغيير قرار دارند بسيار رنج آور است! پس درك مي‌كنم كه پذيرش آن سخت باشد اما در نهايت، در مسير تغيير، بايد به اين نتيجه برسيد كه من با هر چه گذشته و بر من گذشته است كنار مي‌آيم و آن را مي‌پذيرم. شما نمي‌توانيد با بخشي از گذشته كه در ذهن و زندگي شماست و بخشي از شخصيت خود كه با شماست؛ سر جنگ داشته و بعد انتظار داشته باشيد به صلح و سازگاري با خود برسيد!

پس بين خود سالم و خود ناسالم كه مبتلا به تله‌ها شده است ارتباط برقرار كنيد و با او حرف بزنيد. دلايلش را زير سوال ببريد و دلايل مخالفت با او را بيان كنيد. مانند نفري كه دارد از بيرون با او صحبت مي‌كند. سعي كنيد در جهت خلاف حرفهاي او شواهد و مداركي پيدا كنيد. مثلا اگر تله شما مي‌گويد هيچكس شما را دوست ندارد يا در همه كارها شكست مي‌خوري! شما شواهد خلاف آن را پيدا كنيد. اين روش باعث مي‌شود كه ابتدا تله‌هايي كه مثل هويت جداناشدني باور كرده‌ايد را از خود جدا بدانيد و سپس دلايل مخالف آنها را جستجو كنيد. منبع

مثال‌ها و نمونه‌ها

مثال‌ها و نمونه‌ها زياد است. طبق الگويي كه گفتم مشكلات ناشي از تله‌ها را شناسايي كنيد اما اگر باز خودتان به تنهايي نتوانستيد؛ به يك طرحواره درمانگر حاذق مراجعه كنيد چون اين بخش، كه كدام يك از مشكلات فعلي‌تان، با تله‌ها نسبت دارد؛ بسيار مهم است. بعد كه متوجه شديد اين مشكل يا مشكلات شما طبق يك الگوي تكرار شونده، عميق و پايدار ادامه دارد؛ حالا وقت آن است كه آثار و عوارض آن را در خودتان پيدا كنيد و همچنين نقش خود را در تكرار و تداوم آن مشكلات پيدا كنيد و يا بنويسيد. اين بخش، بسيار مهم است و نياز به خودكاوي، خودآگاهي و خودكنترلي دارد.

اما مشكل وقتي بيشتر مي‌شود كه شما دنبال علت اين مشكلات در بيرون از خود باشيد مثلا هميشه به شما خيانت مي‌كنند و روابط ناسالمي داريد اما مي‌گوييد علت اين بوده‌ كه كسي من را دوست ندارد‌ يا بايد آنها را وابسته كنم اگر هم مي‌گوييد مشكل از من است مي‌خواهيد بگوييد من همينم كه هستم و خوب نمي‌شوم و همه با من مشكل دارند پس افسرده و بيمار مي‌شويد و احساس بدبختي و درماندگي مي‌كنيد. تشخيص درست مشكل و علت آن، بخش مهمي از خود راه‌حل مشكل است.

تفسير اتفاقات

ما اكنون بزرگسال هستيم و مي‌توانيم اتفاقات را به گونه‌اي تفسير كنيم كه به ما آسيب كمتري برسد. مثلا اگر از والدين خود بي‌توجهي ببينيم مي‌توانيم توقع خود را از پدر و مادري كه ظرفيت دانايي و مهرباني آنها را مي‌شناسيم كمتر كنيم. اما اگر ما در كودكي هم دچار اين بي‌توجهي و بي‌مهري شده باشيم چون توانايي تعقل و تفكر بالغانه امروز را نداشته‌ايم تفسير كرده‌ايم كه حتما ما آدمهاي بد‌ و نالايقي هستيم! به همراه اين تفسيرهاي غلط، حتما هيجانات منفي هم وجود دارد و اينها اينقدر از كودكي تكرار مي‌شوند كه تبديل به الگوهاي ذهني و باورهايي محكم مي‌شوند. باورهايي كه توسط آنها خودمان را تعريف مي‌كنيم؛ به دنيا نگاه و با ديگران ارتباط برقرار مي‌كنيم

به اين الگوهاي هيجاني و شناختي كه از دوران كودكي و رشد، در ذهن و باور ما شكل گرفته و به ما آسيب مي‌رسانند؛ طرحواره يا اصطلاحاً تله مي‌گويند. اين تله‌ها خصوصيات عمومي مشتركي دارند و با روشهايي تقريبا مشابه تكرار مي‌شوند. در ضمن هيجانات خاصي مثل ترس و اضطراب، خشم و ناراحتي، نااميدي و افسردگي، حقارت و خجالت و... نيز به همراه دارند. اما هر چه هستند چون از كودكي براي ما آشنا هستند؛ ناخودآگاه مي‌خواهيم آنها را همچنان تكرار كنيم. مخصوصا زمانهايي كه در روابط پر تنش عاطفي قرار داريم يا اتفاق ناگواري براي ما رخ داده يا در يك موقعيت و چالش هيجاني هستيم

تله‌ها، آدمها و اتفاقات مشابه را به سوي شما مي‌كشاند؛ در واقع شما بسوي آنها مي‌رويد! آدمها و اتفاقاتي كه اتقاقا نماينده تله‌هاي شما هستند و باعث مي‌شوند تله‌هاي شما تكرار شوند! گاهي هم شما با رفتارهايي در جهت تاييد و تكرار تله‌ها، عمل مي‌كنيد! مثلا وقتي دچار تله_رهاشدگي هستيد باور نداريد كه مي‌توانيد روابط امن و باثباتي داشته باشيد و فكر مي‌كنيد نهايتا طرد مي‌شويد! پس يا وارد روابط بي‌ثباتي مي‌شويد مثلا وارد ارتباط با فردي مي‌شويد كه هر روز به شما خيانت مي‌كند يا به شما محبت نمي‌كند يا هميشه افراد متاهل را كه نمي‌توانند با شما ازدواج كنند را انتخاب مي‌كنيد يا برعكس رابطه پايدار خود را با اين فكر كه حتما من را ترك مي‌كند يا به من خيانت مي‌كند خراب مي‌كنيد!

پس هم آگاهي از وجود تله‌ها مهم است و هم اينكه بدانم آنها چگونه در كودكي توسط والدين يا شرايطي كه داشته‌ام شكل گرفته‌اند و چگونه من تا اكنون با روابط و رفتارم آنها را تكرار كرده‌ام. اين آگاهي باعث مي‌شود افكار و رفتارم در جهت تغيير و توقف تله باشد؛ نه در جهت تاييد و تداوم آن. منبع

 نقص/ شرم:

 شكست:

 اطاعت:

وقتي در اين تله هستيد نيازهاي خود را ابراز نمي‌كنيد و آنها را فداي نيازهاي ديگران مي‌كنيد چون اگر نيازهاي خود را در اولويت قرار دهيد احساس گناه مي‌كنيد يا از برخورد ديگران مي‌ترسيد و يا نمي‌خواهيد آنها را ناراحت كنيد. اگر در كودكي با افراد سلطه‌گر روبرو بوده و شما را كنترل كرده‌اند اكنون نيز وارد چنين روابطي مي‌شويد و دم نمي‎‌زنيد

#نكته:

 وابستگي:

 آسيب‌پذيري:

اگر در كودكي اين حس به شما القاء شده باشد كه مراقب باش! بيرون، دنياي خطرناكي هست؛ شما هميشه نگران هستيد كه ممكن است اتفاق بدي بيفتد! حمايت خيلي زياد از كودك و ترساندن او از اتفاقات و دنياي بيرون، باعث مي‌شود كه شما در اين تله گرفتار شويد. بيرون ممكن است خطرهايي متوجه ما باشد اما اينكه شما هميشه احساس ناامني داشته و هميشه دنبال اين باشيد ديگران اعتماد و اطيمنان شما را جلب كنند تا با آنها ارتباط برقرار كنيد آن هم زماني كه من درونم پر از حس ناامني وجود دارد ناشي از احساس عدم امنيت است نه ناامني بيروني... اين نگراني‌ها و ترس‌ها معمولا منشاء واقعي و بيروني ندارند مثلا شما هميشه نگران هستيد بيمار نشويد؛ ورشكسته نشويد؛ يا هميشه مي‌ترسيد ممكن است تصادف كنيد!

محروميت هيجاني:

تله‌هايي كه باعث رنج ما مي‌شوند

۹- معيارهاي سختگيرانه: اگر در اين تله گرفتار شده باشيد هميشه معيارهايي سختگيرانه و ايده‌آل در زندگي داريد. اين معيارها مي‌توانند موقعيت اجتماعي بالا، پول، موفقيت و... باشند اما حاضريد براي رسيدن به آنها از هر چيز مهمتري مانند سلامتي، خانواده، آرامش و روابط مهمتان بگذريد و ديگران را نيز با سختگيري تحت فشار قرار دهيد. در كودكي از شما انتظار داشته‌اند كه هميشه بايد بهترين و كامل‌ترين آدم باشيد و براي آن قواعد و قوانين سختگيرانه وضع كرده‌اند

۱۰- استحقاق: اگر فرد در كودكي، لوس و نازپروده بار آمده باشد و با هيچ محدوديت و انضباطي در زندگي و در ارضاء نيازهايش مواجه نشده و هر چه خواسته براي او فراهم كرده‌اند حالا احساس مي‌كند فردي استثنايي و ويژه است و بايد خيلي سريع و آسان به خواسته‌هاي خود برسد. او خود را فردي همه چيز دان و در همه كار، توانا مي‌داند و براي رسيدن به خواسته‌هايش حقوق و حرمت ديگران را زير پا مي‌گذارد و از نرسيدن به خواسته‌هاي خود عصباني مي‌شود و خويشتن داري ندارد

۱۱- يادگيري ديگر تله‌ها بر عهده خود شما

نكته ۱: برخي افراد در آزمون‌هاي ارزيابي تله‌ها، هم تله‌ نقص/ شرم و تله شكست را نشان مي‌دهند كه دارند هم تله‌هاي معيارهاي سختگيرانه و استحقاق! به نظر مي‌رسد با اينكه خودشان را عميقاً معيوب و شكست خورده مي‌دانند از طرفي هم از خودشان و ديگران انتظار كامل بودن دارند و چون فكر مي‌كنند خاص و استثنايي‌اند توقعات و انتظارات غيرمتعارفي از دنيا و ديگران دارند! خواسته‌ها و باورهاي متناقض! پس اين افراد ممكن است ضعف عزت نفس خود را در پوشش كمال‌طلبي و خودشيفتگي پنهان ‌كنند! توضيحات تله نقص/ شرم و تله شكست، در پست قبلي توضيح داده شده. مطالب قبلي را نيز مرور كنيد

نكته ۲: اگر گرفتار تله‌هاي زندگي باشيم سبك فكري و رفتاري ما در جهت تأييد تله‌هاست. اما اگر ما آگاه به اين سبك يا روش زندگي باشيم؛ دست تله‌هاي زندگي براي ما رو مي‌شود و ديگر آنها نمي‌توانند ناخودآگاهانه به ما آسيب بزنند و يا ما را در چرخه تكرار و تاييد خود نگه بدارند! بعد از طي مسير آگاهي (من مي‌دانم گرفتار چه تله‌اي هستم) و سپس خودآگاهي (من آگاهم كجاها چه تأثيري بر من دارد) شما با پذيرش (من مي‌پذيرم كه به روشهاي مختلف، تله خود را باور كرده‌ام) و مسئوليت‌پذيري (من براي تغيير تله‌هاي خود اقدام مي‌كنم) مي‌توانيد عليه تله‌هاي زندگي خود وارد عمل شويد.

كدام تله‌ها و بيشتر در چه موقعيتها و شرايطي در شما فعال مي‌شوند؟! چه احساسات و هيجاناتي به شما دست مي‌دهد؟